کوکسیدیوز coccidiosisیکی از زیانبارترین بیماری ها در صنعت طیور است که پرورش جوجه های گوشتی را در سراسر جهان به شدت تحت تاثیر قرار می دهد. با توجه به پیامدهای اقتصادی قابل توجه و تأثیر مستقیم آن بر رفاه پرندگان، جستجوی روش‌های مؤثر برای کنترل این بیماری امری ضروری است.
کوکسیدیوز و علائم آن:
کوکسیدیوز یک بیماری انگلی است که دستگاه گوارش جوجه های گوشتی را درگیر می کند. این تک یاخته از جنس ایمریاEimeria بوده که چرخه زندگی آن شامل دو مرحله میشود:1-فاز غیرجنسی،2-فاز جنسی. فاز غیرجنسی مرحله ای است که در تکثیر در داخل انتروسیت های اپیتلیوم پرندگان رخ می دهد. آنها به سلول های روده حمله کرده و به آن ها آسیب می رسانند که باعث اسهال، کاهش وزن، بی اشتهایی، کم آبی بدن و حتی مرگ در موارد جدی می شود. از طرف دیگر مرحله جنسی مرحله ای است که در مجرای روده اتفاق می افتد، جایی که گامت ها به هم می پیوندند و بعداً اووسیست ها از طریق مدفوع به محیط دفع می شوند و به بقیه پرندگان در مزرعه سرایت می کنند. علاوه بر سلامت گله، کوکسیدیوز می تواند تأثیر منفی بر تولید طیور داشته باشد، زیرا هضم و جذب خوراک را کاهش می دهد و رشد طیور را کند می کند. به همین ترتیب، یک عامل مستعد کننده برای سایر بیماری های بسیار مهم در پرورش طیور، مانند آنتریت نکروتیک است.
پیشگیری با روش های سنتی و قدیمی:
برای چندین دهه، کوکسیدیواستات های شیمیایی اساس درمان کوکسیدیوز در پرورش جوجه های گوشتی بوده اند. اثربخشی آن در پیشگیری و کنترل بیماری غیرقابل انکار بوده است، اما سال هاست که تبدیل به یک پدیده نگران کننده شده است.
مقاومت آنتی بیوتیکی، واقعیتی است که منجر به ناکارآمدی در کنترل کوکسیدیوز با بدتر شدن پارامترهای تولیدی مانند ضریب تبدیل، میانگین افزایش روزانه، مرگ و میر و عوارض و غیره شده است.
مقاومت آنتی بیوتیکی به دلیل استفاده طولانی و گسترده از کوکسیدیواستات های شیمیایی در پرورش جوجه های گوشتی ایجاد میشود. کوکسیدیا با جهش های ژنتیکی خاص می توانند از اثر این داروها در امان بمانند و با گذشت زمان، این سویه های مقاوم تکثیر و گسترش می یابند و اثربخشی این نوع درمان ها را به خطر می اندازند. برای رفع این مشکل، تولیدکنندگان طیور مجبورشدند تا کوکسیدیواستات های شیمیایی مختلف را به صورت چرخشی و یا ترکیبی ز آن ها را استفاده کنند. روش استفاده ی چرخشی شامل تغییر دوره ای نوع کوکسیدیواستات مورد استفاده، برای جلوگیری از غالب شدن یک سویه انگل و ایجاد مقاومت در برابر یک داروی خاص است. از سوی دیگر، روش ترکیب شامل استفاده از دو یا چند کوکسیدیواستات با عملکردهای متفاوت میباشد، که باعث میشود انگل‌ها در تلاش باشند تا به صورت همزمان به هر دو دارو مقاوم شوند. با این وجود، در حال حاضر، شواهد نشان میدهد که اثر بخشی داروهای شیمیایی ضدکوکسیدیوز در حال افول میباشد، زیرا شیوع کوکسیدیوز علیرغم این تلاش ها همچنان ادامه دارد.مقاومت آنتی بیوتیکی انگل ها در برابر کوکسیدیواستات های شیمیایی متعدد، نیاز به جستجوی جایگزین های جدید برای رویارویی با این چالش و تضمین رفاه پرندگان در صنعت طیور را افزایش داده است.
روش واکسیناسیون
استراتژی دیگری که برای مبارزه با کوکسیدیوز استفاده می شود، واکسیناسیون است. واکسن‌های کوکسیدیایی، که برای ایمن‌سازی پرندگان در برابر ایمریاها مختلف ساخته شده‌اند، نسبت به درمان‌های شیمیایی معمول، ایمنی خاص‌تر و طولانی‌تری را ایجاد میکنند. اثربخشی واکسن های کوکسیدیایی در توانایی آنها در تحریک پاسخ ایمنی پرندگان و ایجاد ایمنی فعال نهفته است. قرار دادن جوجه های گوشتی در معرض انواع ضعیف شده کوکسیدیا، سبب ایجاد مقاومت نسبت به عفونت های آینده میشود.
با این حال، واکسیناسیون علیه کوکسیدیوز نیز چالش‌ها و مشکلات مرتبط را به دنبال دارد. مدیریت صحیح واکسیناسیون برای اطمینان از پاسخ ایمنی مطلوب بسیار مهم است. اشتباهات در تجویز، نگهداری یا آماده‌سازی واکسن‌ها می‌تواند کارایی آنها را به خطر بیندازد و ایمنی طیور را کاهش دهد.علاوه بر این، واکسن‌های کوکسیدیال مخصوص گونه‌های خاصی از کوکسیدیا هستند. این بدان معنی است که برای دستیابی به محافظت کامل در برابر همه گونه های کوکسیدیوز موجود در مزرعه، ممکن است نیاز به استفاده از چندین واکسن مختلف باشد. این می تواند هزینه ها را افزایش دهد و برنامه واکسیناسیون را پیچیده کند. یکی از جنبه‌های مهمی که باید در نظر گرفته شود، ظهور انواع یا سویه‌های کوکسیدیوز است که ممکن است واکسن‌ها در برابر آنها تاثیر کمتری داشته باشند. از آنجایی که این انگل‌ها ظرفیت زیادی برای جهش و سازگاری دارند، می‌توان گونه‌های مقاوم به واکسن را پدید آورد. بنابراین، حفظ هوشیاری مداوم و به روز رسانی واکسن ها در صورت ظهور سویه های جدید بسیار مهم است.
علاوه بر این مصرف واکسن های ضد کوکسیدیوز در نیمچه های گوشتی بدلیل دوره کوتاه پرورش و نیز رشد سریع بدلیل تاثیر خود واکسن بر ویلی های روده ، زیاد مورد استقبال قرار نگرفته است.
