برونشیت عفونی طیور و ایمونواکینامول

برونشیت عفونی یا Infectious Bronchitis (IB) یکی از مهم ترین بیماری ها در پرندگان است که آسیب های گسترده ای به صنعت طیور وارد می سازد.

این بیماری، یک بیماری ویروسی حاد و شدیدا واگیردار قسمت فوقانی سیستم تنفسی است که با سرفه، عطسه، و خس خس نای مشخص می شود. علاوه بر سیستم تنفسی، برونشیت عفونی بر کلیه ها نیز اثر گذاشته، و در طیور تخم گذار نیز نرخ تولید و کیفیت تخم ها را کاهش می دهد. عامل IB، ویروس برونشیت عفونی (IBV) است که از جنس کروناویروس از خانوادۀ کروناویریده است. این بیماری در سراسر جهان شیوع داشته و آثار قابل توجهی بر اقتصاد کشورها دارد. با اینکه واکسن های اثربخشی وجود دارند که به صورت مداوم برای طیور صنعتی مورد استفاده قرار می گیرند، ویروس عامل این بیماری قابلیت جهش بالایی دارد. در حال حاضر بیش از 20 سروتایپ  IBV در سراسر جهان شناسایی شده اند.

 

سبب شناسی و همه ‎گیرشناسی برونشیت عفونی در طیور

IBV تنها در مرغ و خروس ها ایجاد بیماری می کند، اما مواردی از درگیری قرقاول و طاووس نیز مشاهده شده که ممکن است به صورت تحت بالینی مبتلا شده باشند. همان طور گفته شد، انواع و سویه های مختلفی از این ویروس وجود دارد. برخی از انواع IBV در سرتاسر جهان شایع اند، در حالی که انواع دیگر، شیوع منطقه ای دارند.

IBV توسط ترشحات تنفسی و مدفوع پرنده های آلوده دفع شده و می تواند از طریق هوا، خوردن آب یا غذای آلوده، و یا تماس با ابزار یا لباس آلوده انتشار یافته و پرندگان دیگر را درگیر نماید.

شدت بیماری و درگیری، به عوامل مختلفی بستگی دارد:

• سویۀ ویروس
• سن، گونه، عملکرد سیستم ایمنی و خوراک پرنده
• استرس سرمایی
• هم‌ابتلایی با بیماری های مایکوپلاسما گالی سپتیکوم (Mycoplasma gallisepticum)، ام سینوویه (M synoviae)، اشرشیا کولی (Escherichia coli)، و اوی باکتریوم پاراگالیناروم (Avibacterium paragallinarum)

یافته ها بالینی

شیوع در طیور درگیر برونشیت عفونی معمولا 100% است. آنها ممکن است بین 10 تا 14 روز سرفه، عطسه و خس خس نای داشته باشند. التهاب ملتحمه، تنگی نفس و تورم ناحیۀ صورت به دلیل عفونت باکتریایی سینوس ها نیز نشانگانی هستند که ممکن است مشاهده شوند. ممکن است پرنده ها افسرده و بی حال به نظر رسیده و در زیر هیترها جمع شوند. مصرف خوراک و وزن گیری نیز کاهش می یابند. این بیماری می تواند باعث علائم تنفسی داخلی شده و سپس به علائمی چون بی حالی، به هم ریختگی پرها، مدفوع آبکی، افزایش نوشیدن آب، و نهایتا مرگ پرنده بینجامد که شدت این نشانگان در درگیری با سویه ها نفروپاتوژنیک شدیدتر است.

در طیور تخم گذار، نرخ تولید تخم مرغ ممکن است تا 70% کاهش یافته و تخم ها شکل غیر طبیعی، پوستۀ نازک، نرم، چین خورده، رنگ پریده، اندازۀ کوچک، و سفیدۀ آبکی داشته باشند. تولید تخم مرغ و کیفت آنها می تواند به حالت عادی بازگردد، اما این در حدود  8 هفته زمان خواهد برد

نرخ تلفات معمولا چیزی در  حدود 5% است؛ با این حال هنگامی که درگیری با سویه های نفروپاتوژنیک باشد، و یا هم‌ابتلایی با عفونت های باکتریایی وجود داشته باشد، ممکن است این میزان به حتی 60% هم برسد. این عارضه می تواند باعث آسیب دائمی به لولۀ رحم شده و در نتیجه در گله های تخم گذار و مادر، تولید دیگر هرگز به مقدار طبیعی بازنگردد (False layer syndrome).

در دستگاه تنفسی، نای، سینوس ها، و بینی ممکن است خونابه، التهابات مخاطی، و یا ترشحات پنیری مشاهده شود. در کیسه های هوایی نیز ترشحات فوم مانند دیده می شود که با پیشرفته شدن، به صورت ضایعات ابری بروز می یابد. در  صورتی که هم ابتلای با E coli وجود داشته باشد، ممکن است ساکولیت هوایی پنیری، التهاب کبد، و آماس قلب نیز ایجاد شود. در پرندگانی که در سن خیلی پایین درگیر بیماری می شوند، احتمال دارد دچار مجرای تخمی سیستیک شوند، و آنهایی که در هنگام تخم گذاری درگیر می شوند، دچار کاهش وزن و طول تخمدان شوند.

درگیری با سویه های نفروپاتوژنیک می تواند باعث رنگ پریدگی و التهاب کلیه ها، و همچنین تورم میزنای و لوله های ادراری و حتی سنگ کلیه شود.

لاوارن  محلول خوراکی صد در صد گیاهی بهبود دهنده عملکرد کلیوی می باشد. این محصول قابل استفاده در طیور بوده و به صورت محلول در آب آشامیدنی آن ها مورد استفاده قرار میگیرد. لاوارن حاوی عصاره ی استاندارد شده گیاه گزنه می باشد. محصول لاوارن با بهره گیری از خواص دارویی این گیاه در کاهش التهاب و عفونت های دستگاه ادراری بسیار موثر است و سبب کاهش بار کلیوی و بهبود عملکرد آن می شود. این داروی مدر، ضد عفونی کننده مجاری ادراری بوده و به دفع رسوبات و سنگ کلیه کمک می کند.

 

کنترل و درمان

واکسن های کشته و تضعیف شده ای برای کنترل بیماری برونشیت عفونی وجود دارند، اما اثربخشی آنها و جلوگیری از واکنش متقابل مستلزم به کارگیری نوع و شیوۀ واکسیناسیون صحیح است. در حال حاضر هیچ دارویی با اثربخشی و ایمنی دهیِ کامل در مقابل این بیماری وجود ندارد. به کارگیری داروهای ضد میکروبی، افزایش دمای سالن، کاهش پروتئین خوراک، و فراهم نمودن الکترولیت ها در آب آشامیدنی، راهکارهایی هستند که می توانند به کاهش تلفات و آسیب کمک کنند.

واکسن های زندۀ مورد استفاده، ممکن است علائم تنفسی خفیفی ایجاد کنند. این واکسن ها معمولا برای جوجه های 1 تا 14 روزه، به صورت اسپری، آب آشامیدنی، و یا قطرۀ چشمی به کار گرفته می شوند. دو هفته بعد نیز واکسیناسیون مجدد انجام می شود که معمولا توصیه می گردد برای ایمنی زایی بیشتر، از واکسنی با سروتایپ متفاوت استفاده گردد. واکسن های کشته و تضعیف شده را نیز می توان در گله های مادر و تخم گذار به کار گرفت تا از مشکلات مربوط به تولید تخم مرغ جلوگیری کرد و همچنین آنتی بادی ها را از طریق مادر به جوجه ها انتقال داد.

با این حال، همان طور که گفته شد، سویه های متعددی از IBV وجد دارند که در طول زمان جهش می یابند و در نتیجه واکسن ها نمی توانند گزینۀ اثربخش همه جانبه ای باشند.

با توجه به اینکه دستگاه تنفسی منطقۀ اصلی مورد هجوم این بیماری می باشد، استفاده از درمان های حمایتی برای به حداقل رساندن آسیب های دستگاه تنفسی، راهکار مناسبی به نظر می رسد. ایمونواکینامول محلول خوراکی صد در صد گیاهی تقویت کننده سیستم ایمنی و تنفسی می باشد. این محصول قابل استفاده  در طیور بوده و به صورت محلول در آب آشامیدنی آنها مورد استفاده قرار میگیرد. ایمونواکینامول حاوی عصاره های استاندارد شده گیاهانی نظیر سرخارگل (اکیناسه) و آویشن می باشد که در تقویت سیستم ایمنی و پیشگیری از ابتلا به بیماری های عفونی تنفسی موثر هستند. آویشن (Thymus vulgaris)  سالیان سال به عنوان ادویه و یک گیاه دارویی مورد استفاده بوده است. این گیاه به دلیل دارا بودن اجزاء آنتی بیوتیکی، ضدمیکروبی، ضدقارچی و ضدعفونی کنندگی، برای درمان سرفه، سرماخوردگی، عفونت ریه، مشکلات معده و گلودرد  به کار مورد استفاده قرار می گیرد. اکیناسه (Echinacea) یک مادۀ خوراکی شناخته شده و مهم است که برای پبشگیری و درمان عفونت های فوقانی دستگاه تنفسی (URTIs) مورد استفاده قرار می گیرد. عمدۀ عملکرد درمانی این گیاه، از طریق تحریک سیستم ایمنی می باشد.

از این محصول می توان در جهت پیشگیری از ابتلا به عفونت های تنفسی استفاده نمود، همچنین این محصول به عنوان درمان حمایتی جهت تسریع روند بهبودی در هنگام ابتلا به این بیماری ها کاربرد دارد. ایمونواکینامول همچنین موجب اثر بخشی بهتر واکسن ها و کاهش عوارض ناشی از واکسیناسیون و عفونت های ثانویه می گردد.

دیگر موارد مصرف ایمونواکینامول شامل موارد زیر است:

• تقویت سیستم ایمنی
• پیشگیری از بیماری های عفونی تنفسی
• افزایش اشتها
• جلوگیری از خشک شدن غشا و موکوس مجاری تنفسی در هوای گرم و خشک
• کاهش عوارض تنفسی و عمومی ناشی از بیماری های تنفسی (CRD)
• خلط آوری
• درگیری با بیماری های برونشیت عفونی، آنفولانزا، لارنگوتراکئیت، کوریزای عفونی و پنومونی
• کاهش عوارض جانبی ناشی از واکسیناسیون

مقدار و روش مصرف:

روش آشامیدنی

• برای پیشگیری از بیماری های تنفسی و افزایش ایمنی در انواع طیور شامل قبل و بعد از واکسیناسیون، استرس محیطی، هوای گرم و خشک : 250 سی سی در هزار لیتر آب آشامیدنی

• برای کاهش عوارض بیماری های تنفسی در انواع طیور شامل درگیری با بیماریهای ویروسی و باکتریایی تنفسی: 500 سی سی در هزار لیتر آب آشامیدنی

روش اسپری

• به ازای هر 1000 مترمربع، 250 سی سی از محصول را در 10 لیتر آب حل نموده و اسپری نمایید.

منبع:رپورتاژ ایمونواکینامول و برونشیت عفونی طیور