کلستریدیومپرفرنژنس (Clostridium perfringens) باکتری های گرم مثبت میله ای غیرهوازی و اسپوردار هستند، که عمدتا در خاک، پساب ها و همچنین درون دستگاه گوارش حیوانات و انسان بطور طبیعی وجود دارند.
کلستریدیومپرفرنژنس بر اساس تولید چهار سم (آلفا، بتا، اپسیلون و یوتا) به پنج دسته تقسیم می شوند.
این باکتری ها می توانند باعث قانقاریای گازی و مسمومیت غذایی در انسان، و آنتریت نکروتیک در طیور، و انتروتوکسمی و آنتریت هموراژیک و حتی مرگ ناگهانی در دام ها شوند.
آنتریت نکروتیک پرندگان یکی از مهم و جدی تربن بیماری ها در صنعت طیور، به طور خاص طیور گوشتی است. این بیماری باعث نرخ تلفات بالا و کاهش قابل ملاحظه در پارامترهای عملکردی می شود. این بیماری عمدتا در طیور گوشتی سن 2 تا 6 هفته و تحت تاثیر رشد بیش از حد کلستریدیومپرفرنژنس(بیشتر نوع A و گاهی نوع C) در رودۀ کوچک و تحت تاثیر سموم خارج سلولی آسیب‌زننده به روده، اتفاق می افتد.
با اینکه کلستریدیومپرفرنژنسبه عنوان عامل اتیولوژیکال آنتریت نکروتیک شناخته می شود، عوامل دیگری چون محیط، آب و هوا، مدیریت بهداشت و تغذیه، و… نیز در بروز و شدت آن موثر اند.
کوکسیدیوزیکی از بزرگترین عوامل و ریسک فاکتورهایشیوع آنتریت نکروتیک است که سالانه به صنعت طیور خسارات عظیمی وارد می کند. در بسیاری از کشورها آنتریت نکروتیک با استفاده از آنتی بیوتیک ها در خوراک یا آب، کنترل می شود. مقاومت های دارویی ایجاد شدهنسبت به برخی آنتی بیوتیک ها از جمله باسیتراسینbacitracin، تتراسیکلین tetracycline، لینکومایسینlincomycin و اریترومایسینerythromycin در بسیاری از مناطق گزارش شده است.
با توجه به ممنوعیت ها و محدودیت های روز افزوناستفاده از آنتی بیوتیک ها در پرورش حیواناتبه دلیل تامین امنیت غذایی و جلوگیری از گسترش سریع مقاومت های میکروبی، برای کنترل آنتریت نکروتیک و جلوگیری از خسارات اقتصادی ناشی از آن، استفاده از ترکیبات جایگرین ایمن تر و کارآمد تر در اولویت می باشند.ترکیبات موثره گیاهان یکی از گزینه های بالقوه و مناسب در پیشگیری، کنترل و درمان بیماری هاست.
گیاه آرتمیزیا آنوا (Artemisia annua)یا درمنه خزری متعلق به خانوادۀ گیاهان ستاره ای یا Asteraceae، از دیرباز به دلیل خواص مختلف آن مورد توجه بوده است.مطالعات in-vitroو in-
vivoمتعددی خواص ضدمیکروبی قوی این گیاهرا نشان داده اند و به همین دلیل است که به عنوان یکی از جایگزین های بالقوه آنتی بیوتیک ها در مقابله با میکروب هایی مانند کلستریدیومپرفرنژنسو کاهش تجمع و طول عمر آنها مطرح هستند.
یکی از مهمترین مواد موثره موجود در این گیاه، سسکوئی ترپن لاکتون آرتمیزینین(artemisinin) می باشد. آرتمیزینین و مشتقات آناز گذشته در درمان بیماری انگلی مالاریا مورد استفاده قرار می گرفتند.کاربرد این گیاه در مقابله با انگل های آیمریا مسبب بیماری کوکسیدیوز نیز اثبات شده است.
اثرات ضد باکتریایی عصاره آرتمیزیا آنوآ در برابر باکتری هایی مانند کلستریدیومپرفرنژنس، اشرشیا کولی، سالمونلا تایفی و استافیلکوکوس اورئوس نشان داده شده است. اثرات ضد باکتریایی آرتمیزیا به ترکیبات برونئول، لینالول، آلفا-پینن، سابینن، کامفن، آلفا ترپینئول، کامفور، یوژینول، کومارین و اسکوپولتین نسبت داده شده است. همچنین فلاونوئیدهای موجود در گیاه بویژه Ponticaepoxide و chrysosplenolاز جمله ترکیبات اصلی دارای اثرات ضدباکتریایی در مقابل کلستریدیومپرفرنژنسمی باشند. مجموع اثرات سینرژیسمی بین این ترکیبات مختلف سبب تقویت فعالیت ضد میکروبی آرتمیزیا و اثر بخشی آن دردرمان آنتریت نکروتیک می شود.
تانن هااز دیگر ترکیبات موثره گیاهی دارای فعالیت ضد میکروبی می باشند. تانن ها ترکیبات پلی فنولیکی هستند که ساختارهای مولکولی متنوعی دارند. بلوطبه عنوان منبعی سرشار از تانن های مختلف می باشد. اثرات تانن ها در کنترل تکثیر کلستریدیومپرفرنژنسموجود در دستگاه گوارش طیور، در آزمایش ها و مطالعات مختلف بررسی و تایید شده اند.برخلاف تصورات پیشین، تانن ها نه تنها مضر نبوده، بلکه میکروارگانسیم های موجود در دستگاه گوارش نسبت به حضور HT ها حساس بوده، و تانن به دست آمده از چوب بلوط، در مقابله با کوکسیدیوز و آنتریت نکروتیک در طیور اثربخشی بالایی دارد.
سیر و محصولات به دست آمده از آن مانند روغن سیر، عصاره، و یا ترکیب خشک شده و پودر آندارایترکیباتیازجملهدیالیلسولفید،آلین،آلیسین،اسآلیلسیستِینوآجوئِن بوده و دارای خواص متعددی در سلامت انسان و حیوانات می باشند. از جمله این خواص می توان به اثرآنتی اکسیدانی، ضدمیکروبی، ضدویروسی، ضدقارچی، hypercholesteremic و تحریک کنندگی اشاره کرد. علاوه بر این، سیر منبعی غنی از مواد معطر است که به بهبود عملکرد دستگاه گوارش و هضم غذا در طیور گوشتی کمک می کند.
مطالعات نشان داده اند که افزودن سیر به خوراک طیور، باعث تعدیل میکروب های موجود در روده شده، باکتری های پاتوژنیک از جمله اووسیست گونه های آیمریا را کاهش داده، باعث افزایش سلول های ایمنی شده، و همچنین با داشتن خواص آنتی اکسیدانی و تنظیم کنندگی سیستم ایمنی تنش اکسیداتیو را نیز کاهش می دهد. علاوه بر این سیر با تاثیر مثبت بر عملکرد آنزیم های گوارشی، جذب مواد مغذی را افزایش داده و در نتیجه عملکرد رشدی را بهبود می بخشد.
کوکسی فیت و کوکسی فیت اِل
کوکسی فیت و کوکسی فیت ال محصولات صد در صد گیاهی ضد کوکسیدیوز و بهبود دهنده عملکرد دستگاه گوارش در دام و طیور می باشد که به دوصورت پودر مخلوط در خوراک (کوکسی فیت) و یا محلول در آب آشامیدنی (کوکسی فیت ال) قابل استفاده است. این محصول متشکل از اجزای فعال گیاهان بلوط، آرتمیزیاو سیرمی باشد. استفاده از این محصول سبب مهار رشد و تکثیر انگل های ایجاد کننده بیماری کوکسیدیوز در روده شده و موجب کاهش اثرات مخرب و تسریع روند بهبودی این بیماری می گردد. این محصول فاقد هر گونه ترکیبات شیمیایی بوده با انواع ترکیبات مورد استفاده در خوراک سازگار می باشد. کوکسی فیت جایگزین کوکسیدیواستات ها بوده و بر خلاف سایر داروها و ترکیبات شیمیایی هیچ گونه مقاومت دارویی و تداخلی با سایر داروها ایجاد نمی کند.از جمله ویژگی های این محصول عدم دوره پرهیز از مصرف آن بوده و قابل مصرف در تمامی مراحل پرورش، تولید و شیردهی میباشد. این محصول بر خلاف سایر کوکسیدیواستات ها، قابل استفاده در مرغ های مادر و تخمگذار نیز می باشد.
موارد مصرف در طیور:
- جایگزین کوکسیدیواستات ها
- پیشگیری و درمان کوکسیدیوز
- مهار رشد و تکثیر انگل های آیمریا در طیور
- یکنواختی و سلامت گله
- بهبود رشد ضریب تبدیل،تولید و جوجه درآوری
- افزایش بازده پروتئین مصرفی
