انواع گونه کوکسیدیا در طیور؛پیشگیری و درمان

کوکسیدیوز پرندگان یک بیماری انگلی است که به دلیل اثرات منفی آن بر تولید و رشد پرندگان در صنعت طیور اهمیت بسیار زیادی دارد. عامل این بیماری تک یاخته هایی از گونه ی آیمریا میباشد.

Eimeria آیمریا یک انگل داخل سلولی است که در اپیتلیوم روده میزبان تکثیر می‌شود و بسته به گونه،درجات متفاوتی از آنتریت را ایجاد می‌کند. این انگل ها باعث آسیب بافتی در روده، تغییر در جذب مواد مغذی و ایجاد اسهال در درجات مختلف و کاهش تولید می شوند.

این تک یاخته در میزبان های مختلف به صورت اختصاصی عمل میکند و هفت گونه از Eimeria وجود دارد که می‌تواند بر ماکیان تأثیر بگذارد. طبقه بندی آنها بر اساس پارامترهای مختلفی مانند مدت چرخه بیولوژیکی آنها، مورفولوژی اووسیست و اشکال داخل سلولی آنها، تعداد سلولهای انگلی،محل و نوع ضایعات ایجاد شده میتواند متفاوت باشد.

این هفت گونه عبارتند از: E. acervulina، E. maxima، E. necatrix، E. brunetti، E. mitis، E. praecox، که در روده کوچک یافت می شود، و E. tenella، که محل استقرار آنها سکوم است.

انتقال عامل بیماری

انتقال از طریق مدفوع و دهان انجام می شود. بلع اووسیست های اسپوردارموجود در مدفوع طیور بیمار، روش معمول انتقال عفونت است. همچنین امکان انتقال مکانیکی توسط گرد و غبار، ابزار و لباس کارگران مزرعه، یا حیواناتی مانند مگس یا لارو سوسک وجود دارد.

چرخه بیولوژیکی

اسپوروزویت ها از داخل اووسیست آزاد می شوند و وارد سلول های روده میشوند، در این هنگام چرخه های مختلف تولید مثل غیرجنسی و جنسی را انجام می دهند، اپیتلیوم را از بین می برند و تعداد زیادی اووسیست جدید تولید می کنند که سرانجام توسط مدفوع از بدن پرنده خارج میشوند . این چرخه بسته به گونه Eimeria از 4 تا 7 روز طول می کشد.

اووسیست ها می توانند برای مدت طولانی و تحت شرایط نامساعد محیطی زنده بمانند. بستر مرطوب و شرایط گرم در فارم  و سالن  به نفع اسپورزایی و در نتیجه شیوع کوکسیدیوز است.

عوامل مختلفی در ایجاد کوکسیدیوز نقش دارند که در ادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت:

عواملی که به میزبان بستگی دارد: سن، وضعیت تغذیه و ایمنی پرنده و وجود عفونت های همزمان که سرکوبگر سیستم ایمنی هستند یا به روده حمله می کنند. حیواناتی که قبلاً واکسینه نشده اند، چه به دلیل سن و چه به دلیل درمان های قبلی با کوکسیدیواستات و ایجاد مقاومت دارویی، بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند.

عواملی که به انگل بستگی دارد:میزان آلودگی و تعداد اووسیست های بلعیده شده و گونه های درگیر. بسته به گونه، عمق نفوذ به مخاط روده و تعداد چرخه های تولید مثل غیرجنسی انجام شده متفاوت است.

با توجه به این عوامل، ایمریا تنلا بیماری زاترین است و پس از آن E. necatrix و E. maxima قرار دارند.

عوامل خارجی: تهویه ضعیف، بستر مرطوب و هر موقعیت استرس زا که مصرف خوراک را کاهش می دهد، مانند افزایش جمعیت، استرس گرمایی یا مشکلات اسکلتی عضلانی.

علائم بیماری

شکل حاد بیماری:مرگ و میر بالا و خسارات اقتصادی زیاد

شکل مزمن بیماری:بازده و عملکرد پرنده را کاهش می دهد وسبب افزایش ضریب تبدیل میشود و تشخیص آن دشوار است.

تخریب اپیتلیوم روده منشا بروز علائم و تغییر در جذب مواد مغذی است که منجر به کاهش وزن، کاهش میزان تخمگذاری و تغییر در کیفیت گوشت و تخم مرغ می شود.

علائم بالینی کلی بیماری شامل پرهای ژولیده، خواب آلودگی، مدفوع مخاطی یا خونی است ، کم آبی بدن و احتمال کم خونی پرنده که سبب ایجاد حالت رنگ پریدگی در تاج و ریش میشود.

 

علائم بالینی و صدمات جدی معمولاً توسط پنج گونه از هفت گونه Eimeria که در بالا ذکر شد ایجاد می شود، که در زیر توضیح داده شده است:

1. E.acervulina سبب ایجاد آنتریت کاتارال، لکه های قرمز رنگ به همراه مخاط که می تواند به همراه خطوط عرضی سفید رنگ دیده شود.
2. E.brunetti و E.maxima باعث اسهال خونی می شوند که می تواند خونریزی دهنده شود، به طوری که یافته های کالبد گشایی به ترتیب کولیت کاتارال یا ژژنیت کاتارال را نشان می دهد که ممکن است به انتریت هموراژیک تبدیل شود.
3. E.necatrix و E.tenella بیشترین میزان مرگ و میر را ایجاد می کنند. اولی باعث ژژونیت هموراژیک با پتشی یا خونریزی های قابل مشاهده در مخاط می شود، در حالی که دومی باعث ایجاد تیفلیت هموراژیک با بزرگ شدن سکوم حاوی خونریزی یا لخته خون می شود. این لخته‌ها ممکن است در پرندگانی که بر بیماری غلبه می‌کنند در محل سکوم باقی بمانند.

تشخیص های افتراقی

مدفوع خونی معمولاً مربوط به شیوع کوکسیدیوز یا انتریت نکروتیک است که اغلب می توان با بررسی ماکروسکوپی ضایعات کالبد شکافی طیور بیمار تشخیص داد. آنتریت هموراژیک معمولاً توسط Eimeria spp ایجاد می‌شود، در حالی که انتریت نکروتیک اغلب به عفونت‌های کلستریدیوم پرفرنژنس مربوط می‌شود.

پیشگیری و درمان

تمامی تأسیسات و سالن و انبار خوراک به طور کامل باید با ترکیبات موثر بر اووسیت،ضدعفونی شود و پرندگان قدیمی باید تا حد امکان از پرندگان جدید دور نگه داشته شوند.توجه به موارد مدیریتی مانند خشک بودن بستر و تهویه مناسب هم بسیار مهم است.در بسیاری از سالن های پرورش از کوکسیدیواستات ها و واکسن علیه این بیماری نیز انجام میشود.

 

استفاده از کوکسیدیواستات ها و ممنوعیت استفاده از آن:

کوکسیدیواستات ها معمولاً به صورت مخلوط در خوراک استفاده می شوند و به دو دسته ضد کوکسیدیال های شیمیایی و یونوفورها طبقه بندی می شوند. این فرآورده ها در اولین مراحل چرخه انگل عمل می کنند و بنابراین از علائم بیماری جلوگیری می کنند. اما این مواد میتوانند در گوشت و تخم مرغ باقی بمانند و نیاز به دوره ی پرهیز از مصرف دارند که در این زمان پرهیز احتمال ابتلای پرنده به بیماری وجود دارد. از طرفی این داروها میتوانند ایجاد مقاومت در انگل کنند.بنابراین روش هوشمندانه ای برای مقابله با بیماری کوکسیدیوز بحساب نمی آید.

تحریک ایمنی از طریق واکسن های زنده

ایجاد ایمنی در برابر گونه های مختلف  ایمریا با واکسن‌های زنده در آب آشامیدنی ایجاد می‌شوند. واکسیناسیون ممکن است به طور کامل از بیماری جلوگیری نکند، زیرا واکسن ها ممکن است شامل گونه های متفاوتی از ایمریای موجود در مزرعه باشد و هیچ ایمنی متقاطع بین گونه ها ایجاد نکند.

مطالعات مختلف نشان داد که استفاده از محصولات مبتنی بر مواد گیاهی  با خاصیت تحریک‌کننده ایمنی موضعی، عملکرد حیواناتی را که توسط ایمریا به چالش کشیده شده‌اند، بهبود می‌بخشد. این مواد با هدف ارتقای فعالیت سیستم ایمنی موضعی روده، ژن‌های مرتبط با سنتز پروتئین، مانند اینترلوکین‌ها را تحریک می‌کنند. اسپروزوییت ها حساس ترین مرحله چرخه به ایمنی هستند. حذف ایمریا در ابتدای چرخه انگل بسیار حائز اهمیت است، زیرا از بروز علائم بیماری جلوگیری می شود.در این راستا می توان برای پیشگیری و درمان کوکسیدیوز در طیور گوشتی و تخم گذار از محصولات (کوکسی فیت)مخلوط در دان و( کوکسی فیت ال)محلول خوراکی استفاده نمود. این محصولات بر پایه ترکیبات موثره موجود در جفت بلوط، سیر و آرتمیزیا آنوآ فرموله شده و علاوه بر اینکه دارای خاصیت ضد کوکسیدیوزی می باشد، به دلیل اثر ضد باکتریایی ترکیبات خود از ورم روده های کلستریدیایی نیز پیشگیری می کند و ضریب تبدیل خوراک را هم بهبود می بخشد. هم چنین امکان ایجاد مقاومت دارویی علیه آن وجود ندارد و به دلیل نداشتن بقایای بافتی نیازی به دوره پرهیز از مصرف ندارد.

برای اطلاعات بیشتر کوکسی فیت اینجا کلیک کنید.

برای اطلاعات بیشتر کوکسی فیت ال اینجا لیک کنید.

 

منبع: https://www.veterinariadigital.com/en/post_blog/avian-coccidiosis/#economic-importance-of-avian-coccidiosis