مشکلات کلیوی در طیور و آسیب شناسی آن(بخش اول)

عملکرد هر موجود زنده توسط هماهنگ سازی سیستم های مختلفی در بدن کنترل می شود. سیستم دفع یکی از مهم ترین سیستم های بدن است که به دفع آب و مواد زائد متابولیک کمک می کند و تعادل اسید و باز را در بدن پرنده تنظیم می کند. آمونیاک، اوره، اسید اوریک، دی‌اکسید کربن، آب و یون‌هایی مانند Na+، K+، Cl–، فسفات، سولفات و غیره را با فعالیت‌های متابولیکی یا از راه‌های دیگر مانند مصرف بیش از حد،در بدن حیوانات تجمع میابد. این مواد باید به طور کامل یا جزئی حذف شوند.

سیستم دفعی در طیور

سیستم دفعی در طیور از دو کلیه تشکیل شده است که هر کدام دارای یک حالب هستند که ادرار تولید شده توسط کلیه ها را به کلواک که از بدن خارج می شود می برد. مهمترین و اصلی ترین اندام دستگاه دفع،کلیه است که حفظ سلامت و کارکرد آن نیازمند برنامه های مدیریتی دقیق میباشد.. هنگامی که کلیه ها بیمار یا آسیب دیده باشند و نتوانند وظایف خود را به طور موثر انجام دهند، حیوان ضعیف می شود و مرگ اغلب به سرعت اتفاق می افتد.

دو کلیه قهوه ای مایل به قرمز پرندگان اهلی که هر کدام عموماً دارای سه لوب هستند، در پشت و در هر طرف ستون مهره ها یافت می شوند. یک لوله نسبتاً مستقیم و باریک به نام حالب، از مرز داخلی هر کلیه خارج شده و به داخل کلواک راه میابد. حالب از هر لوب کلیه به بسیاری از ساختارهای قیفی شکل متصل می شود.

کلیه، با بررسی دقیق، از قشر کلیه و مدولای کلیه تشکیل شده است. معاینه میکروسکوپی قسمتی از کلیه نشان می دهد که شامل تعداد زیادی توبول کلیوی یا نفرون است که هر کدام به قسمت های قشری و مدولاری تقسیم می شوند. . لوله های کلیوی،اجزای تشکیل دهنده ادرار را از خونی که در کلیه جریان دارد استخراج می کند.

یک لوله کلیوی یا نفرون از موارد زیر تشکیل شده است:

1. سلول کلیوی که از شبکه ای نزدیک از مویرگ های خونی تشکیل شده است که تقریباً در یک کپسول به نام کپسول بومن محصور شده اند. در اینجا است که ارتباط بسیار نزدیک ضروری با خون رخ می دهد.
2. بخش پیچیده پروگزیمال (مارپیچ مانند) که از کپسول بومن منتهی می شود
3. حلقه لوله مستقیم به نام حلقه هنله (فقط در نفرون های نوع پستانداران).
4. بخش پیچیده دیستال لوله جمع آوری که ادرار را برای دفع از بدن به داخل حالب هدایت می کند.

 

 

اهداف سیستم کلیوی در طیور:

• حفظ تعادل الکترولیت
• تعادل آب در بدن
• حذف ضایعات متابولیک، به ویژه محصولات نیتروژن متابولیسم (به جز دی اکسید کربن)

 

تقریباً مانند همه پرندگان،طیور مثانه ندارند.

 

در طیور اسید اوریک نتیجه متابولیسم پورین و پروتئین است. کبد اسید اوریک تولید می کند که سپس توسط کلیه ها دفع می شود. پرندگان اوریکوتلیک هستند، به این معنی که فاقد آنزیم اوریکاز هستند، که همراه با حفظ آب، به آنها اجازه می دهد ادرار را به صورت اسید اوریک نیمه جامد از طریق مدفوع خود دفع کنند. هنگامی که کلیه ها به اندازه طبیعی کارآمد نباشند، یا گاهی اوقات زمانی که یک رژیم غذایی با پروتئین بسیار بالا در اختیار آن ها قرار میگیرد، مقادیر زیادی اسید اوریک در خون تجمع میابد و سیستم دفعی ممکن است قادر به مقابله با آن نباشد. در لوله های کلیه احتمالاً رسوبات اورات انباشته شده و  متورم می شوند و هنگامی که این اتفاق می افتد، خطوط سفید به وضوح در سطح کلیه ها قابل مشاهده است. تجمع اورات در کلیه ممکن است منجر به آسیب به سلول های کلیه شود که منجر به نفریت می شود. غلظت بالای اسید اوریک در خون ممکن است منجر به نفوذ آن از طریق دیواره های مویرگ شده که در نهایت منجر به نقرس احشایی می شود،در نتیجه این امر یک رسوب سفید رنگ در سطح بسیاری از اندام های احشایی قابل مشاهده است.

نقرس شایع ترین مشکل کلیوی در پرندگان است.

نقرس در اثر اختلال در مسیر متابولیک دفع اسید اوریک ایجاد می شود. در نتیجه، زمانی که سنتز اسید اوریک از ظرفیت کلیه ها برای دفع آن فراتر می رود،یا زمانی که عملکرد کلیه آسیب می بیند و اسید اوریک ایجاد شده دفع نمی شود، ایجاد می شود. اما شایع ترین علت حملات نقرس،تجمع اسید اوریک در خون و مایعات بدن ناشی از کاهش دفع اسید اوریک است. در نتیجه، احتمال رسوب آن در بافت های مختلف بیشتر است.

رسوبات از کریستال های براق سوزنی شکل سفید گچی بر اساس مناطق رسوب اسید اوریک به شرح زیر طبقه بندی می شوند:

نقرس ناشی از رسوب کریستال های اسید اوریک در اندام های احشایی مانند کلیه، کبد، قلب و روده نقرس احشایی است. این نوع شدیدتر و شایع‌تر نقرس است که در جوجه‌ها دیده می‌شود. میزان مرگ و میر بالایی در جوجه های جوان دارد که بین 15 تا 35 درصد متغیر است.

نقرس مفصلی رسوب کریستال اسید اوریک در مفاصل، رباط ها و غلاف تاندون است. نوعی نقرس است که پایدار بوده و تمایل ژنتیکی دارد. این یک اتفاق نادر در طیور است.

در نقرس، سطح اسید اوریک خون می‌تواند به 44 میلی‌گرم در 100 میلی‌لیتر برسد، در حالی که در یک پرنده سالم در حالت نرمال 7-5 میلی‌گرم در هر 100 میلی‌لیتر است. سطوح بالای اسید اوریک در خون و یا رسوبات اسید اوریک در بافت‌ها می‌تواند باعث آسیب مکانیکی شود و در نتیجه عملکرد آن‌ها را مختل کند و منجر به کاهش رشد و مرگ شود.

عوامل مختلف،مانند خلأهای موجود در تغذیه طیور، بروز نقرس را پیچیده می کند و تغذیه به یک عامل اصلی تبدیل می شود:

کلسیم نسبت فسفر: کریستال های کلسیم-سدیم-اورات زمانی تشکیل می شوند که کلسیم زیادی در رژیم غذایی وجود داشته باشد و فسفر کافی در دسترس نباشد. فسفر کم رشد بلورهای اورات را تشدید می کند زیرا به عنوان اسیدی کننده ادرار عمل می کند.
سطوح بالای ویتامین D3 باعث افزایش جذب کلسیم از روده ها می شود که می تواند باعث تولید و رسوب کریستال اورات شود.
کمبود طولانی مدت ویتامین A باعث از بین رفتن سلول های اپیتلیوم دستگاه گوارش می‌شود که منجر به تجمع اورات در کلیه می‌شود.
سطوح بالای پروتئین در رژیم غذایی تأثیر کمی بر کلیه های سالم دارد. با این حال، خوراک حاوی بیش از 30 درصد پروتئین خام می تواند آسیب زا باشد. این باعث افزایش تولید اسید اوریک می شود که بر عملکرد کلیه تأثیر می گذارد.

مصرف بیش از حد سدیم کلیه ها را تحت فشار اضافی قرار می دهد. استفاده بیش از حد از بی کربنات سدیم باعث افزایش قلیایی ادرار می شود که می تواند منجر به تشکیل سنگ کلیه شود. آب سخت با غلظت نمک بالا بر کلیه ها نیز فشار وارد می کند.
سولفات ها – نقرس با کاهش جذب کلسیم که منجر به ترشح بیش از حد کلسیم از طریق ادرار می شود، مورد علاقه است.
افزودن اوره به مکمل‌های پروتئینی، مؤلفه نیتروژنی را افزایش می‌دهد که تولید اسید اوریک را حتی بیشتر افزایش می‌دهد. نقرس می تواند به این دلیل ایجاد شود، به خصوص اگر نارسایی کلیه وجود داشته باشد.
مایکوتوکسین‌هایی مانند اوکراتوکسین، سیترینین و باقی مانده‌های آفت‌کش‌ها و حشره‌کش‌های متعدد، بافت کلیه را تخریب می‌کنند و لوله‌ها و حالب‌ها را ملتهب می‌کنند.
کمبود آب، به دلیل نقص مکانیکی، ممکن است بر عملکرد کلیه تأثیر بگذارد، اما تحقیقات نتیجه مستقیمی در نقرس نشان نداده است.
آنتی بیوتیک ها مانند سولفاها و آمینوگلیکوزیدها از طریق کلیه ها از بدن دفع می شوند و به طور بالقوه نفروتوکسیک هستند، به ویژه زمانی که مصرف آب محدود باشد.